Kastelen & Vestingsteden

Geplaatst op zaterdag 26 november 2005 @ 21:03 , 7359 keer bekeken

Prijsvraag Jaar van het kasteel
In de woonkrant van de Telegraaf van 24 augustus 2005 werd een prijsvraag gepubliceerd voor het mooiste kasteel van Nederland. De genomineerde kastelen waren:
Duivenvoorde, De Haar, Keppel, Rechteren, Hoensbroek, Twickel, Stapelen, het Muiderslot, Loevestein, Sandenburg, Nederhorst en Croy. Deze twaalf kastelen werden met een foto en een korte beschrijving vermeld.
Via een website konden stemmen op deze kastelen worden uitgebracht. De uitslag van deze stemming werd een week later gepubliceerd.

Winnaar werd kasteel De Haar met 944 van de 2110 uitgebrachte stemmen. Tweede werd het Muiderslot en derde werd kasteel Duivenvoorde.

Kasteel De Haar (www.kasteeldehaar.nl)

Er was eens een fraaie ruïne. Zo kan een sprookje beginnen.

In dit geval is het wel een sprookje dat werkelijkheid is geworden. Want het middeleeuwse kasteel de Haar was in de loop der eeuwen een ruïne geworden, waarvan alleen nog de kelderruimten aanwezig waren en enig opgaand muurwerk, maar die verder volkomen onbewoonbaar geworden was.

Via vererving, want het kasteel de Haar is nooit verkocht, kwam de ruïne in het bezit van een lid van de familie van Zuylen van Nijevelt, een adellijke familie, die in 1839 koos voor de Belgische nationaliteit. Deze van Zuylen van Nyevelt was Jan Jacob Ghislain. Hij was de meest directe erfgenaam van een zoon van Antonia van Zuylen van Nyevelt, die in 1801 de kasteelruïne in zijn bezit had, maar kinderloos stierf.

Een kleinzoon van deze Ghislain trouwde in 1887 met Hélène Carline Betsy de Rothschild, een lid van een onmetelijk rijke bankiersfamilie. Dit echtpaar besloot, wellicht op aanraden van Jhr. Victor de Stuers, die verbonden was aan het Nederlandse departement van Kunsten en Wetenschappen, het kasteel volledig te doen restaureren. Victor de Stuers was zeer bevriend met de befaamde architect Pierre Cuypers, die al verschillende grote bouwwerken had ontworpen, waaronder vele kerken, en het Rijksmuseum en het Centraal Station te Amsterdam had gebouwd. Deze architect kreeg de opdracht om kasteel De Haar te herbouwen, waarbij hij kon beschikken over vrijwel onbeperkte geldmiddelen.

Aan de hand van oudere afbeeldingen en opmetingstekeningen, die tegen het einde van de negentiende eeuw van de ruïne van De Haar waren gemaakt, trok Cuypers het oude kasteel getrouw op, op de originele vijfhoekige fundamenten van de ruïne. Bij de herbouw gebruikte hij vele voorbeelden uit de Franse gothiek.

Omdat het kasteel naar de smaak van het begin van de twintigste eeuw bewoonbaar zou moeten zijn, deed Cuypers uiteraard concessies aan het oude middeleeuwse concept. Zo verplaatste hij de ingangspartij naar het noordoosten. De belangrijkste wijziging die Cuypers aanbracht was de echter de overkapping van de binnenplaats. Over de binnenplaats kwam een stalen constructie met een houten bekleding aan de binnenzijde. Tegen de oude buitenmuren van de binnenplaats werden een aantal galerijen aangebracht, zodat de vele kamers van het kasteel individueel bereikbaar werden en niet meer - zoals in de middeleeuwen - het ene vertrek via het er voor liggende bereikt moest worden. Verder bracht Cuypers centrale verwarming aan, installeerde hij liften en stromend water, want het kasteel moest volgens moderne normen bewoonbaar zijn.

Voor deze wijzigingen werd hij door velen verguisd, want in die tijd waren er nog velen, die vonden dat een kasteel gerestaureerd moest worden als een middeleeuws kasteel. Een beetje onzin natuurlijk, want ook middeleeuwse kasteelheren zouden, als het hun gegeven zou zijn, met hun tijd zijn meegegaan.

Een ander verwijt dat destijds gemaakt werd, was de verplaatsing van het dorp Haarzuilens. De boerderijen, die in de onmiddellijke nabijheid stonden van de oude ruïne, werden inderdaad verplaatst, maar het ging hier eigenlijk maar om een handvol huizen. De daarin wonenden kregen er enkele kilometers verder een modern optrekje voor terug.

Wat, dank zij de ruime aanwezige geldmiddelen ook kon, was een complete aanleg van de tuinen. Er werden geen jonge boompjes geplant. Neen, er werden volwassen bomen van elders aangevoerd, zodat er direct een volwassen bos in de onmiddellijke nabijheid van het kasteel werd geschapen. Tijdens een rondleiding vertelde de gids dat er in de stad Utrecht zelfs een hoekpand gesloopt moest worden, om de mallejan met de bomen onbeschadigd door de smalle straten van de domstad te kunnen krijgen.

Het aanzien van het kasteel werd nog verhoogd door de aanleg van de voorburcht met verschillende poortgebouwen, de aanleg van een grand canal. De oude dorpskerk, dicht naast het kasteel werd gehandhaafd en in gebruik genomen als mausoleum voor de adellijke bewoners van het kasteel.

Het gehele complex is een fraai sprookjeskasteel geworden, dat enig is in Nederland.

Het eerste begin van het kasteel is enigszins in nevelen gehuld, want het kasteel werd pas voor het eerst in de veertiende eeuw vermeld. Het was toen in het bezit van de familie Van de Haar. Een zekere Gijsbrecht kreeg het kasteel in leen van de heer van Vianen, zodat het kasteel een onderleen van de bisschop van Utrecht werd. In het midden van de vijftiende eeuw kwam kasteel De Haar door vererving in handen van de familie Van Zuylen. Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten werd het kasteel geslecht, maar in het begin van de zestiende eeuw werd het weer herbouwd. Vanaf het midden van de zeventiende eeuw kwam het kasteel gedurende ruim honderd jaar in het bezit van andere families, die niet meer op het kasteel woonden. Hierdoor raakte De Haar in verval. Toen de kasteelruïne al enige tijd in het bezit was van de familie Van Zuylen van Nyevelt, ontstonden de plannen voor een complete herbouw van De Haar.

De architect Cuypers heeft overal de wapens van de drie belangrijkste families, die het kasteel hebben bewoond, opgenomen. Zo zien we de wapens van de families van Zuylen, de Haar en van Nyevelt, niet alleen op de poortgebouwen en tegen de dakranden, maar ook op tegels in verschillende vertrekken in het kasteel.

Wellicht is de herbouw door Cuypers wat teveel geweest voor de bestaande fundamenten, want gedurende de laatste decaden van de twintigste eeuw zijn er verzakkingen aan het ontstaan. In de overdekte binnenplaats was dit goed te zien. De ontstane schade werd echter grootscheeps gerestaureerd, waarbij gepoogd werd er voor te zorgen, dat het publiek er zo weinig mogelijk last van zou hebben.

Behalve in de maand september, is het kasteel vrijwel het gehele jaar, via rondleidingen, toegankelijk voor het publiek. In de rijk gemeubileerde vertrekken zijn vele kunstwerken bijeengebracht. De bezoekers worden hierover tijdens de rondleiding uitvoerig ingelicht. Ook de keukens in de kelderruimten van het kasteel worden getoond. In deze ruimten bevinden zich ook de theeschenkerij en een winkeltje.

In de tuinen kan zonder geleide gewandeld worden. In de maand september woont de familie van Zuylen van Nyevelt op het kasteel. De familie ontvangt er dan op grootse wijze familie, vrienden en bekenden.

Kasteel De Haar ligt ten westen van het plaatsje Haarzuilens, ten noordwesten van Vleuten. Vanaf Vleuten wordt het kasteel met borden bewegwijzerd.

Bron: http://www.absofacts.com