Kastelen & Vestingsteden

Geplaatst op zaterdag 05 oktober 2002 @ 13:09 , 2657 keer bekeken

Vluchtburchten

Tussen 800 - 1000 leefden de mensen op het platteland in kleine boerderijtjes. Soms lagen er boerderijtjes dicht bij elkaar. Dit noemt men dan een nederzetting.

De mensen voelden zich er niet zo heel erg veilig, omdat rondtrekkende soldatenbendes en rovers de boerenbevolking plunderden. Daarom ging men zich beschermen door zogenaamde vluchtburchten te bouwen. Men zocht een geschikt stuk land uit en groef er een gracht omheen. Het zand dat uit de gracht kwam werd gebruikt om de oever op te hogen. Zo ontstond een muur van aarde. Boven op die aarden muur kwam een rij puntige palen te staan van soms wel 2 meter hoog. Als er gevaar dreigde trokken de mensen uit de buurt hiernaar toe. Zij namen alles wat men maar kon dragen mee. Ook het vee en voedsel werd meegenomen. Was het gevaar voorbij, dan ging iedereen weer terug naar zijn eigen boerderij.

Ook de rijke boeren begonnen hun huis te versterken. Op een afstand van hun huis liet men een gracht graven en het zand werd weer gebruikt om een aarden wal te maken met hierop weer houten palen. Als er gevaar dreigde gingen de kleine boeren uit de omgeving met hun gezinnen naar de " rijke buurman". Daar waren ze veilig en hielpen mee de burcht te verdedigen tegen de vijand.

Deze rijke boeren gingen zich steeds minder bemoeien met het boer zijn, maar met het beschermen van de boeren uit de omgeving tegen roversbendes. De kleine boeren betaalden hiervoor door een gedeelte van hun oogst af te staan of ervoor te betalen. De rijke boer werd hierdoor steeds rijker en werd soms de heerser van een bepaalde streek. Zo werd hij een vechter ofwel een ridder.


Het mottekasteel

Rond 1000 gingen de eerste ridders hun versterkte huizen bouwen op een heuvel. Deze kastelen waren nog erg eenvoudig. De heuvel ontstond door de aarde die men uit de gracht haalde en waarmee men een hoge heuvel maakte. Bovenop de heuvel stond een houten toren. Zo'n heuvel met daarop een donjon of woontoren, waar de kasteelheer naar toe kon vluchten, noemt men een mottekasteel. Hieromheen werd een aarden wal met palen gemaakt en een gracht gegraven. Daarbuiten waren de woningen van de bedienden en de soldaten. Hieromheen lag weer een wal met een gracht.
Vanuit de toren kon men zich goed verdedigen, omdat deze heel erg hoog was. Het was voor de vijand heel moeilijk om zo'n hoge heuvel te bestormen.

Later bleek dat een verdedigingstoren toch niet zo veilig was. Dit kwam, omdat deze van hout gemaakt was en daardoor niet zo heel erg stevig. Daarom ging men deze van steen maken. Onderin bevond zich een kelder waar de voorraden werden opgeslagen. Daarboven was het woonverblijf waar werd gegeten, geslapen, gekookt en gespind. Als de edelman dan later wat meer geld had, groeide de donjon vaak uit tot een groter kasteel.

Een mooi voorbeeld van een mottekasteel in de omgeving van Swalmen is het kasteel van Kessel. (zie maquette hieronder)

De ronde waterburcht (ringmuurburcht)

Vanaf ongeveer 1100 werd de houten verdedigingstoren vervangen door een stenen en de palissade door een stenen ringmuur. Hierin werden uitkijktorens gebouwd en daaromheen weer een gracht met een ophaalbrug. In de uitkijktorens en de muren werden gaten aangebracht van waaruit men op de vijand kon schieten. Zo'n burcht noemen we een ringmuurburcht. Een mooi voorbeeld van een ringmuurburcht is het kasteel van Kessel, maar ook het kasteel van Horn.
De heer en zijn familie woonden op de hoofdburcht. De bedienden woonden op de voorburcht, die door een ophaalbrug met de hoofdburcht was verbonden.

Het nadeel van een mottekasteel was dat je die kon ondermijnen. Als je achter de muren stond dan kon je niet zien wat de vijand vlak onder de muur aan het doen was. Daarom ging men in ons land al snel over tot het bouwen van een waterburcht.


De vierkante waterburcht

In het begin waren de torens en muren rond, maar deze waren moeilijk te verdedigen. Door de ronde vorm konden de verdedigers maar een klein stuk van de muur zien. Na 1250 zien we in ons land de vierkante waterburcht ontstaan met op de hoeken ronde of vierkante torens. Je kon nu langs de muren kijken en door schietgaten met pijl en boog de aanvallers verdrijven.

Door de uitvinding van het buskruit en de kanonnen waren de muren niet meer bestand tegen deze aanvalswapens. De tijd van de verdedigbare woonplaats was voorbij. De kastelen werden daarom verbouwd tot landhuizen.
Dit zijn dan de kastelen, zoals wij ze nu nog kennen.
Een mooi voorbeeld van een vierkante waterburcht is kasteel Hillenraad, maar ook de Oudborg in Swalmen.

---