Kastelen & Vestingsteden

Geplaatst op dinsdag 13 april 2004 @ 14:02 , 3282 keer bekeken

Beschrijving

Terrein
Hier ten noorden van het slot bevindt zich de Pruimenboomgaard, aangeplant met diverse historische pruimenrassen. Op plattegronden uit de 17e eeuw strekt de boomgaard zich verder uit langs de beide zijkanten van het kasteel. In de vele brieven en gedichten van Hooft worden de boomgaard en de vruchten regelmatig genoemd.


Kasteel
De plattegrond van het kasteel is bijna vierkant met op de hoeken ronde torens. De zuid-oostzijde wordt doorbroken door een vijfde, ook bijna vierkante Poorttoren. De muurdikte van maar liefst 1,5 meter, de ophaalbrug en de verborgen werpgaten onder de dakrand - de zogenaamde machicoullis - vormen de eerste indrukwekkende hindernissen van de middeleeuwse verdedigingsburcht.


De Zuider- of wachttoren is niet rond, maar ovaal. Het verder uitsteken van de toren buiten de muren is een bewuste strategische keuze. De wachttoren was uitsluitend bereikbaar over de open weergang, via de westertoren. Na de gedeeltelijke sloop van de toren in 1471, als gevolg van losliggende stenen door waterschade, heeft de toren getuige oude afbeeldingen verschillende vormen aangenomen. Het dubbele schietgat in de toren is een uniek strategisch bouwelement en richt het vizier op zowel het begin als het einde van de van oorsprong houten slotbrug


Ridderzaal
In de noordhoek van de binnenplaats leidt een overdekte trap naar de deuren van de Ridderzaal en de slotkeuken. Sporen in het metselwerk wijzen ook op een oorspronkelijke middeleeuwse opgang naar de woonvertrekken. Bovenin de muur van de noordoostvleugel bevinden zich vierkante gaten in het metselwerk, bedoeld voor het insteken van balken als dragers voor het bevestigen van vliegende steigers voor onderhoud van het bouwwerk. Anderen suggereren een meer strategische toepassing in de vorm van het kunnen opwerpen van hordijzen, houten galerijen ter verdediging van het slot.


Keuken
De woonvertrekken zijn gesitueerd aan de zijden van de Vecht en de voormalige Zuiderzee. Aan de landkant zijn de torens verbonden door een muur met enkel kantelen en een open weergang, overeenkomstig afbeeldingen van het slot uit de 17de eeuw. De kantelen ontbreken op afbeeldingen uit de 18e en 19e eeuw. Tijdens de eerste grote restauratie aan het einde van de 19de eeuw zijn de kantelen in ere hersteld. Over het aantal oorspronkelijke "trappen" zijn de meningen kennelijk verdeeld; tijdens de tweede grote restauratie zijn de kantelen in aantal toegenomen.


Prinsenkamer
In de noordwestvleugel bevinden zich de belangrijkste woonvertrekken van het slot. De bovenverdieping is bereikbaar via de Westertoren. De slaapkamer is gelegen boven de onderliggende voorzaal, de Prinsenkamer. De inrichting, meubelen en schilderijen geven een goed beeld van het wonen en leven in de 17de eeuw. "Kleur bekennen" doen we in het vertrek hiernaast: de Wapenzaal. De inpandige trapverbinding naar de Prinsenkamer is wederom een noviteit uit de late 19de eeuw. De Voorzaal geeft toegang tot de imposante Ridderzaal, door Hooft in gebruik voor "de besoignes en de maaltijd".


Wapenzaal
Vanaf de Wapenzaal voert de oude wachtroute naar de overdekte weergang, gelegen boven de slotkeuken op de eerste verdieping. De kopse kanten van de hier uitstekende balken vormen aan de pleinzijde een wonderlijk blokkenpatroon op de muur. De imposante rookkanalen van de in de kelders gelegen keukens en bakkerij vormen de afscheiding van de middeleeuwse slotkapel. Via de aangrenzende wenteltrap naast de Oostertoren is de kleine eetzaal bereikbaar, ook wel bekend als de Bisschopskamer, naar de Utrechtse geestelijke Jan van Arkel, die volgens de overlevering in 1356 het slot veroverde en in deze kamer zijn intrek nam.


Kemenade
De Westertoren is de hoogste toren en meet tot het puntje van het dak ongeveer 25 meter. De diameter van de torens bedraagt ongeveer 8,5 meter. De oude aangebouwde wenteltrap leidt vanaf de binnenplaats naar de open weergang en de bovengelegen vertrekken van de Westertoren. De trap draait opzettelijk rechtsom ten nadele van overwegend rechtshandige aanvallers van het kasteel. De Westertoren is, evenals de Zuider- en Noordertoren tegenwoordig voorzien van een overdekte weergang, direct onder het de kap.



Geschiedenis

1269
Floris V, graaf van Holland, legt veel wegen en waterwerken aan en bouwt zeker vijf burchten in zijn strijd tegen de West- Friezen. Is hij ook de werkelijke stichter van het Muiderslot? Of koopt hij in Muiden een bestaand versterkt huis als hij de handelsroute naar de machtige bisschopsstad Utrecht wil gaan beheersen? In ieder geval zetten zijn edelen onder leiding van Geeraerdt van Velsen, hem hier in 1296 gevangen. Dit gebeurde omdat graaf Floris de broer van Geeraerdt op valse beschuldigingen terecht heeft laten stellen. Graaf Floris wordt op de vlucht vermoord.

1386
Met de bouw van de noordoostvleugel heeft het Muiderslot ongeveer de tegenwoordige vorm. Het kan zijn dat de burcht na de dood van Floris V is verlaten en vervallen. Dan is deze ruim 70 jaar later opnieuw in gebruik genomen en is de noordoostvleugel bijgebouwd. Misschien ook laat de bisschop van Utrecht het kasteel kort na de dood van Floris met de grond gelijk maken. In dat geval is de burcht op de oude fundamenten herbouwd en uitgebreid.

1462
In 1433 komt het Muiderslot in handen van het Bourgondische huis. Slotvoogd Lodewijk van Montfoort laat versieringen aanbrengen aan het kale Muiderslot. Alleen enkele zandstenen ornamenten zijn bewaard gebleven. De gebrandschilderde ramen van Jan de glasmaker uit Naarden zijn verdwenen. De Bourgondische vorst Karel de Stoute verblijft onder meer in 1462 op het weinig comfortabele slot. Als hij in 1477 sterft, neemt Amsterdam voorlopig de zorg voor de burcht over. Deze stad laat aan het eind van de 15de eeuw verdedigingswallen rond het kasteel aanleggen.


1609
Het Muiderslot wordt ambtswoning voor de drost van Muiden en baljuw van het Gooi. Deze heeft de rechterlijke macht en zorgt voor de bewaking van het kasteel. In 1609 benoemt men de Amsterdamse burgemeesterszoon Pieter Corneliszoon Hooft, één van de belangrijkste schrijvers uit de 17de eeuw. In zijn treurspel Geeraerdt van Velsen vertelt hij hoe Floris V op het Huys te Muyden 'nae veel scheldens in ysers wordt geslaeghen met zijn doodt daarop volghende'. De Amsterdamse 'upper-class', bezoekt regelmatig het kasteel. Deze vriendenkring van Hooft krijgt in de 19de eeuw de naam Muiderkring: de belangrijkste schrijvers, musici, geleerden van onze Gouden Eeuw

1672
In 1672 vallen de Fransen ons land binnen. Men legt nieuwe vestingwerken aan rond het slot aan, waaraan de tuinen rond het slot worden opgeofferd. Maakte het Muiderslot vanaf 1629 al deel uit van de Utrechtse Waterlinie; het wordt nu, in 1672, ook onderdeel van de Hollandsche Waterlinie. Deze linies kunnen onder water worden gezet om vijandelijke legers tegen te houden.

1792
In 1795, als de Bataafse Republiek wordt uitgeroepen, verliezen alle ambtenaren hun baan. Ook de slotvoogd van het Muiderslot. Het gebouw wordt staatsgevangenis, kazerne en opslagdepot voor munitie. In 1824 ontruimt het departement van Oorlog het Muiderslot en draagt het over aan Domeinen, een rijksinstelling voor het beheer van gebouwen.

1825
De nieuwe eigenaar, Domeinen, vindt geen bestemming voor het verwaarloosde Muiderslot. In 1825 kondigt het rijk dan ook de openbare verkoping aan met het doel het gebouw te laten slopen. Vele vaderlanders protesteren. Ze zien in het Muiderslot een belangrijk nationaal monument. Uiteindelijk gaat de verkoop niet door. Een bestemming wordt ook nu niet gevonden. Er huizen enkele families, de stad Muiden sluit er dronkaards en vechterbazen op en de kelders worden gebuikt voor opslag van afgekeurde legermaterialen. Wel gaat het slot vanaf 1854 deel uitmaken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.


1878
Het Muiderslot komt in handen van het Ministerie van Binnenlandse zaken, Departement Kunsten en Wetenschappen. Men heeft plannen het op te richten nationaal historisch museum in het slot te vestigen, maar dat komt uiteindelijk in Amsterdam; het Rijksmuseum. Het Muiderslot wordt een monument in de vroegere betekenis van het woord; een gedenkteken en wel voor de belangrijkste bewoner, de 17de eeuwse schrijver P.C. Hooft en de Muiderkring.

1895
Restauratiearchitect Berden reconstrueert de middeleeuwse, oorspronkelijk gedachte staat van het slot. Het museale monument krijgt een 17de eeuwse inrichting naar ontwerp van P.J.H. Cuypers. Er komen echte en nagemaakte stukken, schilderijen over de 17de eeuwse geschiedenis en portretten van leden van de Muiderkring.

1957
Veel van de vorige restauratie van het slot wordt ongedaan gemaakt. Berdens reconstructie blijkt te fantasierijk en hij heeft bovendien de stichting van het Muiderslot zo'n halve eeuw te vroeg gelegd. Uit het interieur verwijdert men de nagemaakte 17de eeuwse stukken. In 1954 verliest het Muiderslot de militaire functie. Slotvoogd Ton Koot neemt daarna het initiatief om het terrein rond het slot naar de 17de eeuwse staat te reconstrueren.


2003
Bij de viering van het 125-jarig jubileum van het Muiderslot als museum kijkt het terug op de rijke historie van het slot en de bewoners. Het kijkt ook terug op de rijke museale traditie, een uitstekende voedingsbodem voor de toekomst. Een toekomst waarin het museum Muiderslot zich opnieuw zal aanpassen aan de eisen van de tijd. Voor elk tegenwoordig monument geldt namelijk dat het alleen kan overleven als het zich kan aanpassen aan de eisen van de eigen tijd. En dit geldt zeker voor een museaal monument als het Muiderslot.

---