Kastelen & Vestingsteden

Geplaatst op vrijdag 15 april 2005 @ 09:04 , 1124 keer bekeken

In het vroege voorjaar van 1945 werd kasteel Nederhemert door de geallieerde troepen, die tot aan de Maas in het Brabantse waren opgerukt, aan flarden geschoten. Een Duitse commandopost, die in het kasteel Nederhemert was gelegerd, moest kostte wat het kostte, daar uit verdreven worden. En dat lukte zo goed, dat er van het kasteel niets meer overbleef dan het opgaande muurwerk. Het kasteel vloog na de beschieting in brand, waarbij de volledige inventaris, met alle meubilair en kunstvoorwerpen, die in het kasteel redelijk veilig werden geacht, een prooi der vlammen werd. Zelfs de vloeren waren verdwenen.

Twintig jaar lang heeft kasteel Nederhemert verder geleden onder weer en wind. Inmiddels was het kasteel door de laatste eigenaar, de familie Van Wassenaar, aan de Nederlandse Staat verkocht. In 1962 kreeg de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen het kasteel van Staatsbosbeheer in langdurige erfpacht. In 1966 stortte de traptoren van het kasteel in, waarop de Stichting maatregelen nam om verder verval van kasteel Nederhemert te voorkomen. Het hoofdgebouw werd voorzien van een nooddak en muurverankeringen, om verdere instortingen te voorkomen en men ging plannen maken voor de toekomst.

 Die toekomst zag er niet rooskleurig uit, want een restauratie zou een enorm bedrag gaan kosten. Niettemin bleef de Stichting optimistisch en zij ging lobbyen om te trachten restauratiesubsidies te verkrijgen. Dat lukte in al die jaren maar niet, totdat in 2001 het bericht kwam, dat voor de restauratie van kasteel Nederhemert een kanjersubsidie zou worden verstrekt. Een plan van de architect W. Kramer lag al klaar en in ongekend korte tijd kon de restauratie na al die jaren ten slotte toch nog beginnen. En zo werd medio 2002 het hoogste punt bereikt van de restauratie, want als eerste werd er op het oude gedeelte van het kasteel een nieuw dak aangebracht en nu troont er weer een parmantig torentje op het hoge dak van kasteel Nederhemert.

Inmiddels is de Stichting al druk bezig om gelden te verzamelen om ook het binnenwerk te restaureren, want er moeten overal nieuwe vloeren worden aangebracht en de binnenmuren moeten alle worden hersteld, om nog maar niet te spreken van de inrichting van het kasteel. Als de gehele financiering rondkomt - en de Stichting Vrienden van de Geldersche Kasteelen blijft altijd optimistisch, want ze heeft zeer meelevende leden - worden de plannen ten aanzien van de nieuwe functies van het kasteel binnen enkele jaren ook uitgevoerd. Het zuidelijke deel van het kasteel, waaronder de oorspronkelijke vierkante toren, het begin van het kasteel, behoort, krijgt een lichte publieksfunctie: de ligging van het kasteel verhindert een dagelijkse openstelling. Het gebied zou een overweldigende, belangstellende publieksstroom niet aan kunnen. Het noordelijke kasteelgedeelte zal een lichte commerciële functie gaan krijgen, omdat het kasteel ten slotte toch geëxploiteerd zal moeten worden om het onderhoud voor de toekomst te kunnen garanderen.

Hoe ziet kasteel Nederhemert er dan na het gereedkomen van de restauratie uit? Het kasteel is gegroeid na de bouw omstreeks het jaar 1300 van een grote vierkante toren, die in het complex het meest zuidelijke deel uitmaakt. Ten noorden daarvan werd later de ridderzaal gebouwd en aangrenzend daaraan werd een vleugel gebouwd, die bestaat uit de zogenaamde keukentoren met op de noordwesthoek een ronde toren; daartussen bevindt zich dan een gedeelte, waarin zich onder meer de eetzaal bevond. De ingang van het kasteel bevond zich toen aan de oostzijde van het kasteel. Enkele eeuwen later werd tegen de westgevel van het toen bestaande complex een voorplein gebouwd, afgesloten door een schildmuur met een poort. Op de zuidwestelijke hoek werd een zeskantige toren gebouwd. De toegang tot het kasteel was daarmee dus van de oostelijke zijde naar de westelijke zijde verplaatst. Nog weer later werd op deze binnenplaats een dak aangebracht. In de negentiende eeuw ten slotte werd de gehele westzijde tussen de torens vernieuwd, waardoor deze zijde van kasteel Nederhemert een paleisachtig uiterlijk kreeg. Het is momenteel niet de bedoeling dat dit westelijke deel van het kasteel herbouwd zal worden. De financiering daarvan zal wel nimmer rond gekregen kunnen worden.

Oudste situatie, de woontoren in 1300

 Het kasteel werd voor het eerst vermeld in 1310 toen Jan van Hemert de burcht Nederhemert opdroeg aan de hertog van Gelre. Latere eigenaren zijn dan de families Torck, Quadt van Wickraed en Vittinghof. Kasteel Nederhemert vererft dan achtereenvolgens op de families Van Lynden, Bentinck, Van Nagell, van Kretschmar en Van Wassenaar.

Situatie voor de verwoesting

Daarna kwam, zoals vermeld, het kasteel Nederhemert aan de Staat der Nederlanden, die het kasteel in langdurige erfpacht afstond aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen.

Huidige situatie

Het kasteel zal pas na de openstelling van tijd tot tijd door het publiek bezichtigd kunnen worden. Kasteel Nederhemert ligt in Nederhemert-Zuid, op het zogenaamde Eiland van Nederhemert en is nu daarom alleen van de weg af (in de steigers) te zien. Nederhemert-Zuid ligt aan de noordzijde van de Bergsche Maas, tegenover het stadje Heusden, ongeveer vier kilometer ten westen van Ammerzoden.

Enige literatuur:
- Dorian Kransberg en Hans Mils, Kastelengids van Nederland, Middeleeuwen, Haarlem, 1979.
- F.M. Eliëns en J. Harenberg, Middeleeuwse kastelen van Gelderland, Rijswijk, 1984.
- J.C. Bierens de Haan en J.R. Ras, Geldersche Kasteelen, tot defensie en eene plaissante wooninge, Zwolle, 2000.
- Eigen documentatie.

http://www.absofacts.com/kastelen/data/nederhemertkasteel.shtml