Kasteel van Teylingen

Geplaatst op woensdag 28 december 2005 @ 12:52 , 2281 keer bekeken

Teylingen is een ringburcht met een woontoren. Vroeger was er ook nog een geheel bebouwd voorburchtterrein. Om het hele complex lag een slotgracht. De heren van Teylingen, verwant aan het grafelijk huis, komen voor het eerst voor in 1143. Het is waarschijnlijk vanwege deze verwantschap dat de Teylingers het kasteel en de omliggende grond van de graaf in leen hadden gekregen. In 1282 sterft dit geslacht in mannelijke lijn uit en vervalt het kasteel aan de grafelijkheid.

Jacoba van Beieren (1401-1431),
gravin van Holland, Zeeland en Henegouwen (1417-1432).

Genealogie van de familie Van Teylingen

Graaf Floris V gaf het kasteel en de erbij behorende inkomsten aan zijn vriendin Catharina van Durbuy, de weduwe van Albrecht van Voorne. Na haar dood in 1328 ontving Simon van Benthem (of Bentheim) in 1339 het slot in leen van graaf Willem IV en gaat zich van Teylingen noemen. Het kasteel werd in 1337 grondig verbouwd en kreeg de functie van jachtslot van de Hollandse graaf. Hierna werd het kasteel telkens aan anderen in leen gegeven, waarbij bedongen werd dat de leenperiode voor bepaalde duur was. Zo voorkwam de graaf dat zich door vererving op het kasteel een nieuw adellijk geslacht zou ontstaan, dat zich op den duur als zijn tegenstander zou kunnen gaan manifesteren. De leenman kreeg de titel van houtvester en werd feitelijk een soort ambtenaar met de verantwoordelijkheid voor het beheer. Hij zorgde ervoor dat de bossen hout leverden, de venen turf, de wildstand vlees en de wateren vis, kortom: hier wordt het principe van het kasteel als productie-eenheid op slag duidelijk.

Teylingen anno 1647 door Roelant Roghman

De bekendste houtvester was Jacoba van Beieren (1433). Zij was uit de hoogste adellijke kringen afkomstig, maar had door een ongewenst huwelijk met Frank van Borsele haar rechten op de grafelijkheid verspeeld. De kamers van Jacoba van Beieren bevonden zich waarschijnlijk in het huis op de voorburcht van Teylingen in tegenstelling tot wat in veel teksten beweerd wordt. Het huis dat hier stond voldeed namelijk veel meer aan de wooneisen van haar tijd dan de woontoren van de hoofdburcht. Ze overleed in 1436 aan tbc. Haar echtgenoot Frank van Borsele stierf in 1470, waarna Teylingen wederom het verblijf wordt van een reeks houtvesters.

Teylingen valt in 1572, tijdens de belegering van Haarlem en Leiden, ten prooi aan de Spanjaarden en werd tot bouwval gereduceerd.

Teylingen anno 1720 door Abraham de Haan

In 1598 stond het huis er nog steeds "geheel verwoest en genouchsaem geruïneerd" bij en Jan van Duivenvoorde krijgt de opdracht de grachten en boomgaarden weer te herstellen. Met het herstel van het kasteel wordt begonnen in 1605. Het hele burchtterrein wordt flink onder handen genomen.

Ook werd er een groot nieuw woonhuis met fraaie trapgevel toegevoegd op de voorburcht. Dit gebouw is inmiddels weer verdwenen. De woontoren van de hoofdburcht werd alleen nog gebruikt als gevangenis voor illegale jagers die opgepakt waren door de houtvester.

Teylingen in de 18e eeuw volgens Jacob Cats

Helaas trof een flinke brand de hoofdburcht in 1676. De ruïne die er nu nog is, is hier een overblijfsel van. Na de opheffing van de houtvesterij in 1795 wilde het rijk ook Teylingen van de hand doen. Het perceel werd in delen verkocht. Gelukkig was er een voorwaarde bij de verkoop van Teylingen. De hoofdburcht mocht niet afgebroken worden.

Hierdoor werd Teylingen een van de eerste monumenten in onze geschiedenis. In 1899 werd de inmiddels zwaar verwaarloosde burcht aan het rijk overgedragen. Pas sinds 1933 wordt verder verval door constructieve maatregelen voorkomen.

De burcht bestaat heden ten dagen uit de nog altijd indrukwekkende rondburcht (37 m doorsnee) op een kasteeleiland omgeven door een brede gracht. Aan de binnen-zijde van de muur zijn grote spaarbogen te zien, waarop een weergang is aangebracht. Tegen de muur is ook het massieve woongebouw opgetrokken. Het is nu een lege romp, maar vroeger had het vier bouwlagen, waarvan de eerste was overwelfd. In het interieur zijn de balkgaten van de bovenste vloeren nog te zien. Ook op de verschillende niveaus in het muurwerk aangebrachte vensters en schouwen vallen op. De toegang tot het kasteel werd geflankeerd door twee vierkante torens, waarvan de sporen nog zichtbaar zijn. De voorburcht die voor het kasteel lag is echter geheel verdwenen evenals de 17e eeuwse vleugel.

INFO:

Ruïne van Teylingen,
Teylingerlaan 23, 2215 RT Voorhout.
Beheerder: Mevr. van Klaveren
Open: dinsdag t/m zondag van 14.00 - 17.00 uur. - Gesl: 25-26 dec. & 1 jan.
Voor meer informatie bel: 0252-211597

Ruïne van Teylingen in het nieuws

Ruïne van Teylingen beter voor voetlicht brengen

De kastelenstichting Holland & Zeeland wil de komende jaren proberen om de ruïne van Teylingen beter voor het voetlicht te krijgen. Aan de ruïne zelf verandert daarbij overigens niets. De restanten van het uit de dertiende eeuw daterende slot zijn daarvoor historisch gezien te belangrijk, zegt secretaris W. Polman.

Maar de stichting wil wel proberen om het slot beter zichtbaar te maken vanuit de omgeving, met name vanaf de Teylingerlaan. Dit jaar komt er in elk geval een bezoekersgids uit en wordt de expositie in het informatiecentrum flink uitgebreid. Vorig jaar heeft de kastelenstichting onderzoek verricht. Daarbij bleek onder meer dat er rond de ruïne vroeger drie grachten hebben gelopen. De binnenste gracht ligt er nog, van de tweede ligt er nog een stuk. De derde gracht is al lang verdwenen onder de omliggende bebouwing. Het is volgens Polman ook niet realistisch om te denken dat daar nog ooit nog iets van terug komt.

Plattegrond van de Teylingen volgens G v/d Linde in 1801

Het slot ligt aan Teylingerlaankant ingebouwd. Aan de overkant van de slotgracht staan woningen, een hoveniersbedrijf, de voormalige bollenschuur van Reckman en het kraanverhuurbedrijf van Bontje. Bontje moet daar weliswaar weg, maar daarna wordt er vrijwel zeker gebouwd op het terrein. Architect H. Stol is in elk geval in de markt, ook al omdat hij de schuur van Reckmann heeft gekocht en daar appartementen wil bouwen. Polman gaat er niet van uit dat die 'muur' van gebouwen zal verdwijnen. ,,Het is geen stadsvernieuwingsgebied waarbij je tegen de bewoners kunt zeggen: u moet daar weg.'' En uitkopen is al evenmin een realistische mogelijkheid gezien de bedragen die daarvoor nodig zouden zijn.

The keep Ook al is de ruïne een van de 'proefprojecten' van het Integraal Ontwikkelingsplan voor de Bollenstreek en willen de provincie en de gemeenten Sassenheim en Voorhout best meewerken, de grote vraag is waar het benodigde geld vandaan moet komen. Dat zal ook de komende jaren zo blijven, verwacht Polman. Daarom wil de stichting voorlopig in kleine stapjes werken.

Teylingen trekt nu ongeveer 5.000 bezoekers per jaar. Volgens Polman een aantal waar menig 'echt kasteel' jaloers op kan zijn. Dat Jacoba van Beieren er trieste jaren sleet, is algemeen bekend. Maar dat het slot een hele bijzondere bouw heeft en dat vanuit Teylingen lange tijd de houtvesterij in heel Holland (het huidige Zuid- en Noord-Holland) werd bestierd, weet daarentegen bijna niemand. Een binnenkort te verschijnen speciale bezoekersgids en een flinke uitbreiding van de huidige expositieruimte op de voorburcht maken daarvan deel uit.

Over de aankleding van de verdere omgeving van de ruïne zijn de gesprekken sinds een half jaar op gang, waarbij het voornemen om de ruïne beter zichtbaar te maken vanuit de omgeving centraal staat. Hoe dat moet, is nog de vraag. Een van de ideeën is om de voorburcht van het slot weer duidelijker zichtbaar te maken. Het voordeel daarbij is dat de toegang van het slot naar de Voorhoutse kant ligt, waar bollenland ligt. Dat kan mogelijkheden bieden voor de uitbouw van een voorterrein zoals bij Dever in Lisse. Wat daarvan terechtkomt, blijft volgens Polman voorlopig de vraag. ,,Het wordt in elk geval een zaak van lange adem.''

Bron: Artikel uit het Leidsch Dagblad van 02-03-2004 door Sjaak Smakman

Teylingen en de toekomst

Onderzoek naar Teylingen

Teylingen is een van de belangrijkste kastelen van Nederland. Toch is er nooit systematisch onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het kasteel en zijn bewoners. Een monografie over dit zo belangrijke gebouw ontbreekt. De KSHZ is momenteel bezig een grootscheeps onderzoek op te zetten om in deze lacune te voorzien.

Wenselijk zijn:

Aanvullend bouwhistorisch onderzoek (cf. het rapport van Annema en Kamphuis) en dan vooral een opmeting van het muurwerk.
Een geschiedenis van de bewoners.
Een geschiedenis van de houtvesterij.
Een poging het interieur van het kasteel t.t.v. Jacoba van Beieren te reconstrueren aan de hand van oude inventarissen.
Een geschiedenis van de jacht in het duingebied.

* Momenteel wordt er hard gewerkt aan het schrijven van een nieuwe bezoekersgids voor de ruïne van Teylingen. Naar verwachting zal deze in het voorjaar 2004 verschijnen.

In feite zou men beter geïnformeerd willen zijn over de archeologische ondergrond van het huidige kasteel. Is er een voorgangerbouw geweest? Hoe oud is het tegenwoordige muurwerk nu precies? Om deze vragen te beantwoorden zou archeologisch onderzoek nodig zijn. Ook de exacte omvang van het burchtterrein zou dan kunnen worden vastgesteld, opdat er een betere bescherming kan komen. Momenteel is alleen het muurwerk van de ruïne beschermd.

Plannen voor Teylingen

Om een betere ontvangst voor bezoekers te bewerkstelligen is in mei 2002 een tijdelijk bezoekerscentrum bestaande uit twee geschakelde elementen op een betonnen plaat geplaatst. De betonnen plaat zorgt ervoor dat de archeologisch belangrijke ondergrond niet zal worden verstoord. In dit centrum zijn de toiletten, een kleine keukenunit, een ontvangstruimte en een winkeltje. Dit gebouw is niet fraai maar voldoet aan de ARBO-wet en biedt in ieder geval enkele basisvoorzieningen aan de bezoekers. Bezoekers kunnen nu in het bezoekerscentrum naar het toilet, een schoolklas kan een klankbeeld zien over het kasteel alvorens de ruïne zelf te bezoeken, er kan indien gewenst voor koffie/thee worden gezorgd en er kan een interessante presentatie van het vondstmateriaal worden ingericht. Binnen vijf jaar zal het worden vervangen door een op de Middeleeuwen geïnspireerd houten bouwwerk met een dak van Hollandse pannen, zoals in het Archeon te Alphen. Een andere mogelijkheid is de bollenschuur aan de overzijde van het Teylingen-complex als museum te herbestemmen. Hiervoor bestaat interesse in de regio. Dit alles vereist dat er veel gesproken wordt met alle betrokken instanties, zowel op rijksniveau, als op provinciaal en regionaal niveau. Vooralsnog zijn alle opties open.

* De gemeenten Voorhout en Sassenheim hebben laten weten gunstig te staan tegenover de plannen van de KSHZ met betrekking tot een nieuw museum te Teylingen. Dit maakt de weg vrij om een haalbaarheidsanalyse te laten uitvoeren. Hierover is reeds onderhandeld met ambtenaren van de provincie Zuid-Holland.

(Bron: Nieuwsbrief K.S.H.Z. november 2003)

Teylingen in de toekomst

Teylingen trekt momenteel zo'n 5000 bezoekers per jaar. Dat is niet zoveel als men zich het belang van de burcht realiseert. Maar hoe de Teylingse burcht aantrekkelijker en begrijpelijker te maken voor bezoekers zonder dat dit leidt tot beschadigingen en veranderingen aan het monument zelf?

Een mogelijke oplossing voor dit probleem is het plaatsen van een zogenaamd 'timeframe' of tijdvenster, een nieuwe presentatietechniek die door IBM in samenwerking met het Instituut voor het Archeologische Patrimonium (IAP) en de provincie Oost-Vlaanderen voor het eerst in Ename bij Oudenaarde is ontwikkeld en in 1997 gerealiseerd. De informatieverlening gebeurt te Ename op een sterk geanimeerde, visuele wijze via een computerscherm. Het is daarbij essentieel dat men de projecties in samenhang met het te bespreken object ziet. Camera's brengen het object op het scherm en hieraan worden virtuele beelden toegevoegd. Deze virtuele beelden behelzen plattegronden, tekeningen, foto's en reconstructies van het gefilmde object.

Een dergelijk tijdvenster zou in Teylingen wonderen kunnen doen. Gedacht kan worden aan een virtuele reconstructie van vloeren en dak van de donjon, heraankleding van de ruimten en dergelijke zodat het geheel weer tot leven kan komen. Voordeel van een virtuele presentatie is tevens dat deze steeds aan de stand van het onderzoek kan worden aangepast.

Vervolgens zou, indien hiervoor een geschikte ruimte beschikbaar zou zijn, gewerkt moeten worden aan een klein museum waar het vondstmateriaal wordt gepresenteerd, een selectie van de prenten, tekeningen en schilderijen betreffende de burcht wordt getoond en waar aandacht is voor Jacoba van Beieren en voor Teylingen als jachtslot en zetel van de houtvesters van Holland. Ook hiervoor zou Ename model kunnen staan. Bij Ename werd immers een klein museum gerealiseerd, dat qua presentatietechnieken de tijd ver vooruit is en zowel jonge als oudere bezoekers zeer aanspreekt.

Vooral indrukwekkend is het zogenaamde feest van 1000 jaar, waarin 23 gevonden objecten aan 23 personages zijn gekoppeld. Deze 23 figuren zitten gezamenlijk aan tafel. Wie een object aan klikt, brengt de volgende procedure op gang. Eén van de figuren aan de feesttafel wordt uitgelicht en op de muur verschijnt een acteur die een verhaal over het object vertelt. In Teylingen zou de figuur van Jacoba van Beieren centraal kunnen staan. Enerzijds is het personeel in de kasteelkeuken bezig met de voorbereidingen voor een groots feestmaal, terwijl de gravin zelf zich in een gezelschap bevindt dat zich opmaakt voor de jacht in het aloude Keukenduin. Uiteraard zijn dit slechts enkele mogelijkheden.

Voor goede ideeën houdt het bestuur zich aanbevolen.

Meer info over Jacoba van Beieren vind je op volgende website:
Jacoba van Beieren - Vorstin onder een glazen plafond

Meer info over het kasteel van Teylingen (en tevens de bronnen van de foto's) vind je op de volgende websites:

Welkom bij Clubs!

Kijk gerust verder op deze club en doe mee.

Of maak zelf een Clubs account aan: